Meekijken met een reallifesoap of met een webcam aan het strand. We vinden het tegenwoordig niet meer opzienbarend. Dat was het wel in 1999 toen de eerste reallifesoap dagelijks werd uitgezonden: Big Brother. 

Via webcams kijken we de buitenwereld in en kunnen we van seconde tot seconde volgen wat er op een bepaalde plek gebeurt. Dat kan fascinerend zijn en soms zelfs rustgevend, want wie heeft niet eens een opgaande of ondergaande zon via een webcam bekeken, vaak als timelaps gefilmd en later online gezet. Je hoeft er niet voor met je crossbody tas het duin op te lopen. Het kan gewoon vanuit huis.

We vinden het tegenwoordig vrij normaal dat dit gebeurt. Het was tv-producent John de Mol die in de jaren negentig het concept ontwikkelde om juist niet de buitenwereld, maar de binnenwereld van mensen in beeld te brengen door een groep van mensen honderd dagen lang met camera’s en microfoons te volgen tijdens hun doen en laten in een beperkte omgeving, een grote woning, zonder dat ze contact met de buitenwereld hadden.

Heb jij het boek 1984 in je rugtas heren?

In het jaar 1999 werd de eerste aflevering uitgezonden van ‘Big Brother’. Een titel die is afgeleid van de uitspraak ‘Big Brother is Watching You’, uit het boek 1984 geschreven door George Orwell. Een aanrader om in je rugtas heren te hebben en op bepaalde momenten nog eens ter hand te nemen. Het is een ware klassieker waarin een vervelende benauwende samenleving wordt opgevoerd waarin er een controlerende figuur (Big Brother) aanwezig is die alles ziet. De televisiezender Veronica zond het daarvan afgeleide televisieprogramma uit.

Het werd in het eerste seizoen een enorme hit. Zoiets was nog nooit vertoond en sprak enorm tot de verbeelding bij een miljoenenpubliek. Je zag elke dag een compilatie van de voorgaande dag en kon vervolgens via streaming-video en internet de hele dag met de deelnemers meeleven. Je volgde ze van minuut tot minuut. Als kijker kon je er steeds bij zijn. Dat was een geheel nieuw concept. Deelnemers en kijkers konden vervolgens mensen wegstemmen waardoor er uiteindelijk één bewoner overbleef die met een geldprijs het huis zou verlaten.

Kan deelname zorgen voor emotionele schade? 

In het jaar 2000 werd het programma al in tachtig landen uitgezonden, ook al laait er regelmatig een discussie op of dit de deelnemers niet emotioneel kan schaden en of het wel oké is om naar zoiets te kijken. Reality-tv is echter tegenwoordig zo gewoon dat deze discussies langzaamaan wegebt.

Dat neemt niet weg dat dit soort televisieprogramma’s voer zijn voor critici. Zeker in de tijd dat Big Brother werd uitgezonden. Zo zouden programmamakers de loop van het programma manipuleren. Zouden ze bewust kandidaten selecteren die emotioneel onstabiel waren, waardoor het geheid na enige tijd in het huis misging en er ruzies en andere spanningen ontstonden. Mensen meenden dat de kandidaten tegen zichzelf in bescherming moesten worden genomen vanwege mogelijke psychische schade. Ook de nazorg voor kandidaten zou tekortschieten.

17 inch laptoptas aan de kant en online meekijken

Het programma bleef echter veel kijkers trekken en kreeg zelfs in de jaren daarna enige navolging in de vorm van bijvoorbeeld Utopia en De Gouden Kooi. Toch kon niets tippen aan de gemiddeld 1,5 miljoen dagelijkse kijkers van Big Brother en aan de finale met Willem, Ruud en Bart. Bart won.

Het was unieke televisie en het aantal kijkers dat de finale keek en stemde (3,8 miljoen keer) is nooit meer geëvenaard. Wel maakte RTL Nederland in juni van dit jaar bekend dat er een nieuw seizoen van Big Brother aankomt, dat in 2021 zal worden uitgezonden. Dat betekent voor de fans van toen dat ze bij thuiskomst uit het werk hun 17 inch laptoptas snel aan de kant zetten en online weer mee kunnen kijken met het leven in het Big Brother huis. Dat zal mogelijk weer voor spektakel zorgen en is van een andere orde dan de hele dag meekijken met de webcam op Vlieland. Het is maar waar je van houdt.